Overvloed en onbehagen

Terwijl de internationale managerskaste is ontmaskerd en in handboeien wordt afgevoerd, blijft de thuisbelegger sprakeloos achter met een stapel beurspapier die niets meer waard is. In Nederland wordt wellustig afgerekend met de omstreden erfenis van twee Paarse kabinetten, terwijl in Vlaanderen – onderdeel van het op vier na rijkste land ter wereld – een cultuurminister aftreedt omdat hij zich niet helemaal serieus genomen voelt. De mythe van de vrije markt is onderuit gehaald maar ook het geloof in een belangeloze overheid zal voorlopig niet worden hersteld. Grote multinationals zoals KPN zijn in staat gebleken tot een blamerende reeks van verkeerde investeringen en overnames, die hen nu op de rand van het bankroet brengt. Alsof er niets aan de hand is melden zich in de politieke arena kliekjes rijk geworden ondernemers die claimen met hun efficiëntie en daadkracht het landsbestuur te kunnen overnemen en de publieke zaak te kunnen redden.

Overvloed en onbehagen; private rijkdom en publieke armoede; of gewoon geen ideeën meer? Overal is veel van, zo lijkt het, en tegenover de veelheid verandert elke burger in een consument. Ook de kunstliefhebber, de tentoonstellingsbezoeker, de curator en de criticus zien met onbehagen het eigen gedrag terug in het consumptiepatroon van talloze anderen. Impliceert de veelheid nog steeds een overvloed aan keuzes, en daarmee eindeloze mogelijkheden voor plezier, amusement, genot? Is het misschien zelfs mogelijk te genieten van de onoverzichtelijke veelheid zelf? Of werkt het onbegrensde keuzeaanbod eerder intimiderend? Maakt het regime van de overvloed het genieten tot een plicht, tot een “wrede wet” zelfs?

“De tijd vernietigt alles,” zegt de ene schlemiel tegen de andere aan het begin van Gaspar Noé’s Irréversible. Het volgende moment begint de camera aan zijn gewichtsloze omgekeerde afdaling uit de onderwereld. Tempus edax rerum – een mythe die het wellicht waard is om nog wat langer in te geloven.

Camiel van Winkel

Jorinde Seijdel heeft zich met ingang van dit nummer uit de redactie teruggetrokken. Artikelen van haar hand zullen blijven verschijnen in De Witte Raaf.